Kazachstan na czele IFAS. Tak wygląda plan odrodzenia Morza Aralskiego
Kazachstan przejmuje przewodnictwo w IFAS i zapowiada kontynuację najważniejszych programów, których celem jest zmniejszenie katastrofy ekologicznej w basenie Morza Aralskiego. Działania te wymagają zaangażowania krajów Azji Centralnej i współpracy z międzynarodowymi partnerami.
Kryzys ekologiczny w basenie Morza Aralskiego trwa. Przypomnijmy – w ciągu zaledwie 50 lat ZSRR doprowadziło do niemal całkowitego wyschnięcia jednego z największych jezior świata – położony na terenie Kazachstanu i Uzbekistanu akwen jeszcze w latach 60. XX w. zajmował powierzchnię 68 tys. km2, a więc niemal tyle samo, co Litwa. Dziś katastrofa postępuje, a region walczy z niedoborem i zanieczyszczeniem wody, degradacją gleby i pustynnieniem ogromnych obszarów, a także utratą lasów i różnorodności biologicznej. Na wyschniętym dnie Morza Aralskiego powstała nowa pustynia – Aralkum o powierzchni ponad 54 tys. km2, porównywalnej z terytorium Chorwacji.
Dotychczas Kazachstanowi przy wsparciu Banku Światowego udało się odtworzyć niewielką część dawnego akwenu. Jezioro Północnoaralskie, tzw. Małe Jezioro to ok. 8 proc. wcześniejszej powierzchni.
Degradacja basenu Morza Aralskiego zagraża całej Azji Centralnej i – zdaniem władz Kazachstanu, który właśnie objął przewodnictwo w Międzynarodowym Funduszu Ratowania Morza Aralskiego (IFAS) – konieczne jest wypracowanie nowych mechanizmów rozwoju współpracy w regionie. Jak zapowiada Askhat Orazbay, przewodniczący Komitetu Wykonawczego IFAS, głównym celem trzechletniej kadencji będzie dalsze zacieśnianie współpracy w zakresie ochrony zasobów wodnych, rozwiązywania problemów środowiskowych oraz społeczno-ekonomicznych basenu Morza Aralskiego, a także wprowadzania elementów „zielonej” gospodarki w krajach Azji Centralnej.
Na początek analiza dotychczasowych działań
Kazachstan zapowiada kontynuację dwóch głównych projektów IFAS: Programu Basenu Morza Aralskiego-4 (ASBP-4) oraz Regionalnego Programu Ochrony Środowiska na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Azji Środkowej (REPPSD CA), które mają potrwać do 2030 r.
Chcąc ograniczyć działanie szkodliwych substancji – cząsteczki toksycznych chemikaliów pozostawionych na osuszonym dnie akwenu zalegają nie tylko w górach Tien-Szan i Pamir, ale też daleko poza granicami regionu – kraje basenu Morza Aralskiego aktywnie angażują się również w działania fitomelioracyjne, a także sadzenia saksauł oraz innej roślinności.
Czy jednak nasadzenia na dnie zbiornika są skuteczne? – pyta Askhat Orazbay.
Niski poziom wód rzeki Syr-Darii doprowadził do zmniejszenia objętości wody w Jeziorze Północnoaralskim z 27 do 20 km3. To zaś wpłynęło na ograniczenie połowu ryb, co odbiło się na zatrudnieniu miejscowej ludności. Co więcej, z powodu pustynnienia i pogorszenia się jakości wody rośnie liczba zachorowań wśród mieszkańców.
Musimy przeanalizować wszystkie problemy oraz dotychczasowe próby ich rozwiązania, a następnie tak szybko jak to tylko możliwe wdrożyć działania, które będą jeszcze bardziej skuteczne w walce z kryzysem ekologicznym w regionie Morza Aralskiego – zapowiada Askhat Orazbay.
Ambitne plany regionu
W programie ASBP-4 działania prośrodowiskowe stanowią główny obszar zawierający 12 propozycji projektów. Wśród nich są wspólne działania, których celem jest dostosowanie regionu do zmian klimatu. Do sektorów wymagających szczególnej uwagi należą: gospodarka wodna, rolnictwo, energia, różnorodność biologiczna, lasy, pastwiska i ekosystemy górskie.
Co więcej, dzięki wsparciu Niemieckiego Towarzystwa Współpracy Międzynarodowej (GIZ) dla programu „Zielona Azja Środkowa” pięć krajów regionu opracowało i przyjęło Regionalną Strategię Adaptacji do Zmian Klimatu w Azji Środkowej. Zakłada ona m.in. konieczność opracowania regionalnego programu ochrony zasobów biologicznych w Azji Środkowej, wdrożenie środków służących zachowaniu i odbudowie ekosystemów w dorzeczach rzek Amudarya i Syrdarya oraz dalsze zalesianie regionu Morza Aralskiego i osuszonego dna akwenu.
Kraje regionu chcą też rozwinąć system monitorowania stanu środowiska i zasobów wodnych w regionie Morza Aralskiego i na osuszonym dnie morskim, a także wdrożyć innowacje oraz nowe technologie służące ochronie środowiska
Kazachstan i inne kraje pracują nad przystąpieniem do Protokółu– „Woda i Zdrowie” do Konwencji o Ochronie i Użytkowaniu Cieków Transgranicznych i Jezior Międzynarodowych. Niedawno do protokołu dołączył Uzbekistan – zwraca uwagę Askhat Orazbay.
ZOBACZ TAKŻE: Kaczyński podjął decyzję w sprawie komisji ds. Pegasusa
Nowe inicjatywy IFAS
Podczas swojego przewodnictwa w IFAS Kazachstan – zdaniem Askhata Orazbaya – powinien promować projekty działające na rzecz zmniejszenia ryzyka wystąpienia w basenie Morza Aralskiego klęsk żywiołowych wywołanych powodziami, lawinami błotnymi i suszami, wspierające badanie stanu lodowców w górnym biegu rzek transgranicznych, rozwój transgranicznych korytarzy ekologicznych czy regionalnych sieci obszarów przyrodniczych.
W IFAS mają być też realizowane nowe inicjatywy. Wśród nich jest stworzenie długoterminowego i zrównoważonego mechanizmu współpracy regionalnej na rzecz efektywnego wykorzystania zasobów wodnych i energetycznych w Azji Centralnej. Działania mają uwzględniać interesy wszystkich krajów regionu w dziedzinie irygacji, energetyki wodnej i ekologii.
Kazachstan chce również wdrożyć jednolity i zautomatyzowany system monitorowania, zarządzania i dystrybucji zasobów wodnych w basenie Morza Aralskiego, a także wzmocnić współpracę z międzynarodowymi partnerami, ONZ i instytucjami finansowymi. Działania w ramach międzynarodowych konwencji środowiskowych i wspólnych deklaracji mają zostać zintensyfikowane.
Kazachstan podejmie działania na rzecz realizacji instrukcji i porozumień osiągniętych przez szefów państw na szczycie IFAS, który miał miejsce 15 września 2023 r. w Duszanbe, a także wcześniej zawartych porozumień i zobowiązań. Wszystko to zapewni spójność działań w Azji Centralnej na rzecz osiągnięcia globalnych celów zrównoważonego rozwoju – zapowiada Askhat Orazbay.
Artykuł sponsorowany
